Bijzonder boek

Hoe blijf je fit met een dwarslaesie?

Inspirerend en praktisch naslagwerk

Het is een bijzonder nuttig naslagwerk geworden. Vooral voor mensen met een dwarslaesie en zeker ook voor behandelaren binnen de revalidatie (revalidatieartsen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten, bewegingsagogen, diëtisten) maar zeker ook voor professionals in de eerste lijn of voor trainers en coaches van sporters met een dwarslaesie. Het boek is gefundeerd op zowel praktijkkennis als op de nieuwste inzichten uit wetenschappelijk onderzoek (o.a. het landelijke onderzoeksprogramma Herstel van mobiliteit in de dwarslaesierevalidatie). Door interviews met ervaringsdeskundigen wordt duidelijk gemaakt hoe en waarom zij in beweging zijn gekomen of gebleven.

Gratis of voor een tientje?

Professionals kunnen mensen attent maken op dit boek. Het wordt gratis beschikbaar gesteld aan nieuwe revalidanten in een van de acht Nederlandse NVDG-centra (Heliomare, Rijndam, Adelante, Reade, de Hoogstraat, Roessingh, Maartenskliniek, Beatrixoord). Daarnaast is het eveneens gratis op te vragen door alle leden van de Dwarslaesie Organisatie Nederland (DON). Voor overige geïnteresseerden is het boek voor 10 euro (exclusief verzendkosten) te bestellen via www.rijndam.nl.

Samenvatting

In het eerste hoofdstuk wordt de vraag behandeld: Wat betekent een dwarslaesie voor fitheid en gezondheid? Het hoofdstuk richt zich onder andere op de gevolgen van de veranderde functie van het motorisch en sensorisch zenuwstelsel, maar ook van het autonome zenuwstelsel. De gevolgen hiervan tijdens lichamelijke inspanning worden besproken, maar ookzaken als autonome dysreflexie, effecten van kou en hitte, ontbrekende spierpompwerking, en veranderde cardiale respons worden besproken.Toch is het ondanks deze gevolgen mogelijk om de fitheid te verbeteren. Onderzoek bij mensen met een tetraplegie toont aan dat de fitheid verbetert na een periode van o.a. armcrank- of handbiketraining. Zeker wanneer het lukt om de handbike in het dagelijks leven structureel en zelfstandig te gebruiken kan hetop termijn tot nog meer verbetering leiden. Ook sporten kan hierbij natuurlijk een belangrijke rol spelen. Om fit en gezond te blijven is het regelmatig uitvoeren van activiteiten erg belangrijk; wellicht is dit nog veel belangrijker voor iemand met een dwarslaesie dan voor iemand zonder een dwarslaesie. De dagelijkse handelingen als aankleden, een transfer maken en rolstoelrijden zullen misschien zwaar aanvoelen voor de armspieren maar iemand dient langdurig en intensief arbeid te verrichten met de armen voordat het voldoende bijdraagt aan het op peil houden van de fitheid.

Wat kun je zelf doen?

Welke activiteiten daarvoor in aanmerking komen wordt behandeld in hoofdstuk 2: Welke mogelijkheden heb je om actief te zijn? In dat hoofdstuk worden belangrijke sport en bewegingsmogelijkheden beschreven, zoals rolstoeltennis, -basketbal, -rugby, zwemmen en handbiken. Deze laatste activiteit krijgt speciale aandacht, omdat handbiken de meest beoefende (sport)activiteit is in Nederland onder mensen met een dwarslaesie. Het is echter niet vanzelfsprekend dat iedereen gemotiveerd is om in beweging te komen en te blijven, zeker wanneer geregeld tegenslagen (zoals bijv. decubitus) en hindernissen (waaronder WMO-perikelen) moeten worden overwonnen. Interviews door het boek heen laten zien hoe dit is gelukt bij recreatieve sporters en topsporters, van verschillende leeftijden, met een hoge of lage laesie die recent of jaren geleden een dwarslaesie hebben gekregen.

Optimale zithouding

In hoofdstuk 3 wordt ingegaan op een belangrijke voorwaarde om goed in beweging te kunnen blijven: Hoe zit en rijd je optimaal in je (sport)rolstoel of handbike? Wanneer het zitten goed is vol te houden en het rijden makkelijk gaat nodigt dat uit om te gaan bewegen. Het hulpmiddel moet ergonomisch goed afgesteld zijn, bijvoorbeeld door een adequate positie van het armcrankgedeelte bij de handbike. Een goede informatievoorziening is van belang zodat de persoon in kwestie weloverwogen keuzes kan maken tijdens de rolstoelpassing. Als de voorzieningen goed voldoen en aansluiten bij het activiteitenpatroon wat iemand voor ogen heeft, gaat iemand uiteindelijk vaker en langer op pad, hetgeen de fysieke maar ook de mentale gezondheid ten goede komt.

Trainingstips

In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de vraag: Hoe train je en blijf je gemotiveerd? Werken gangbare trainingsprincipes ook bij mensen met een dwarslaesie? Dat je hier mee moet oppassen blijkt bij het trainen op hartslag bij iemand met een tetraplegie. Er wordt besproken hoe beginners en toppers van alle laesiehoogten goed kunnen trainen en ook hoe je het weer oppikt na een blessure of noodgedwongen bedrust als gevolg van decubitus. Het volhouden van het trainen wordt bevorderd door o.a. monitoring van de vooruitgang met testen of door virtueel de Alpe d’Huez op te gaan met de handbike op een rollenbankje.

Blessurepreventie

In hoofdstuk 5 Hoe blijf je blessures de baas? worden de meest voorkomende blessures aan de bovenste extremiteiten besproken. Er wordt ingegaan op de gevoelige balans tussen belasting en belastbaarheid. Dit speelt bijvoorbeeld een rol bij het ouder worden, waarbij de belastbaarheid afneemt. Overbelasting kan mede worden veroorzaakt door een minder goede afstelling van rolstoel en handbike, maar ook door een te snelle trainingsopbouw of een verkeerde zithouding of rijtechniek. Uit dit voorbeeld blijkt dat een multidisciplinaire benadering bij kan dragen aan het komen tot een oplossing. De uitvoering van blessurepreventieve kracht- en stretchoefeningen wordt geïllustreerd aan de hand van foto’s met toelichting.

Op gewicht blijven

De vraagstelling van hoofdstuk 6 houdt veel mensen met een dwarslaesie bezig; Hoe blijf je op een gezondgewicht met een dwarslaesie? Zijn er speciale diëten geschikt om af te vallen als je een dwarslaesie hebt? Hoe weet je eigenlijk of je gewicht optimaal is? Het blijkt echter dat mensen na ontslag uit de revalidatiecentra aanzienlijk aankomen en deze trend zet zich voort. De lagere stofwisseling na een dwarslaesie en het minder activiteiten uitvoeren met een hoog energiegebruik speelt daarbij een rol. In dit hoofdstuk geven voedingsdeskundigen hun visie op afvallen en een ervaringsdeskundige komt aan het woord die met adviezen aan de slag is gegaan. Fit blijven met een dwarslaesie is een permanente uitdaging en betekent vaak ook het overwinnen van hindernissen. Het boek geeft mogelijke en tips waarmee patiënten en behandelaars direct aan de slag kunnen. Gehoopt en verwacht wordt dat dit boek een belangrijke rol zal gaan spelen in de behandeling van mensen met een dwarslaesie.

(Overgenomen uit: Nederlands Tijdschrift voor Revalidatiegeneeskunde, juni/juli 2012)

29-11-2012